Het lerarentekort: hoe los je dat op?
Uiteraard bestaat er geen eenvoudig en ‘one size fits all’ antwoord op die vraag. In deze blogreeks zoom ik in op één essentieel deel van de oplossing: het aan boord houden van bevlogen onderwijsmensen.
Moedige en radicale beslissingen op beleidsvlak zijn daarvoor nodig. Beleidsevolutie kost echter tijd en het lerarentekort: dat is er nu. Daarom focus ik in deze reeks op wat je vandaag in de praktijk kan doen, binnen de huidige wettelijke context, met af en toe een boodschap richting beleid. Geen waarheden als een koe - die zijn er in deze discussie namelijk niet -, wel prikkels, ideeën, tools. Aan jou om te selecteren wat interessant is voor jouw school. Ik richt me in deze artikels op het basisonderwijs, maar veel is even goed bruikbaar op andere onderwijsniveaus.
Vandaag deel 4: Een agenda: moet dat eigenlijk?
Voor het hele schoolteam hetzelfde, digitale agendasysteem: het lijkt een evidentie in het huidige onderwijs. Bijna elke school heeft er eentje: Smartschool, Questi, Wisa, … Er zijn uiteraard een pak voordelen aan zo een systeem, die door de (commerciële) producenten ook graag in de verf worden gezet. En dus durven weinigen zich nog luidop afvragen: is dit wel voor alle leerkrachten en alle scholen de beste optie?
Nee, niet altijd, is mijn antwoord. Vraag eens aan vijf leerkrachten wat in hun job stress bezorgt en wat ze als weinig nuttig aanvoelen. Minstens drie laten het woord agenda vallen, vaak in combinatie met planlast en administratie.
Maar als leerkracht een agenda bijhouden: is dat niet verplicht? Als het van de onderwijsinspectie afhangt alvast niet. Op hun website is te lezen:
Planningsdocumenten - […] De onderwijsinspectie legt inhoudelijk en vormelijk geen enkele verplichting op. Het schoolteam kiest zelf hoe het haar aanbod plant en welke instrumenten het hiervoor nuttig acht (jaarplan, dag- of weekagenda, klasboek …)
Wat de onderwijsinspectie doet, is nagaan of een school kwaliteitsvol onderwijs biedt. Daarvoor gebruikt ze het referentiekader voor onderwijskwaliteit (OK) als bril. Ook daarin staat nergens dat een agenda verplicht is. Als jij als leerkracht een agenda moet bijhouden, is dat meestal een schoolinterne beslissing.
Dat brengt ons bij de essentie: om kwaliteitsvol onderwijs te bieden, is doelgericht en planmatig werken een must. Weinigen die dat in twijfel trekken. De vraag die daaruit volgt is: hoe zorg je voor een zinvolle, doordachte planning van je activiteiten in de klas? Die vraag wordt in te veel schoolteams overgeslagen. De vergadering gaat meteen over welk (duur) digitaal agendasysteem voor de hele school zal worden gekozen. Uiteindelijk wordt dan, in het beste geval, democratisch beslist welke agenda het wordt. Dertien collega’s kiezen voor systeem A, zeven voor systeem B. Het wordt dus systeem A. Jammer voor die zeven anderen.
Op deze manier wordt op een belangrijk vlak geraakt aan een fundamentele behoefte van de leerkracht: autonomie. Doordacht plannen: daar stop je heel wat tijd in. Wat voor de ene voelt als een prima systeem, wordt door een ander ervaren als eindeloos en nutteloos geklik en uren verprutste tijd. Sommige leerkrachten doen zelfs dubbel werk. Eerst doordenken en maken ze voor zichzelf een weekschema op basis van de doelen die ze willen bereiken. Eigenlijk is daarmee hun planningswerk klaar. Maar dan moet dat hele ding nog het agendasysteem van de school in. Een werkdrukverhoger van formaat. Waarom ze niet meteen in het agendasysteem aan de slag gaan? Omdat dat voor hen simpelweg niet werkt.
Er is nochtans een andere optie en ze is niet wereldschokkend. In plaats van iedereen in hetzelfde systeem te dwingen, kan je als team afspraken maken over de minimumvereisten voor een goede planning. Het gaat dan om de zaken die je in ieders planningsdocumenten wenst te vinden, omdat je als team overeenkomt dat ze essentieel zijn. Verder kan iedereen zelf bepalen hoe die planningsdocumenten er uitzien. Sommigen houden hun agenda liefst (nog altijd) bij in Word of in een zelf ontworpen Excel-sjabloon. Anderen vinden één van de gekende digitale agendasystemen top. Nog anderen houden het bij een soort mindmap of schema, waarop ze evengoed de koppeling maken met de bereikte leerplandoelen. En oh ja: ook in 2021 zijn er mensen die liever schrijven dan typen (en zo ook beter werk leveren). Moet die agenda wel absoluut digitaal zijn?
Opgelet: ik wil met dit artikel geen afbreuk doen aan de geweldig mooie, doordachte agendasystemen die momenteel op de markt zijn. Mijn punt is dat we het te evident gaan beschouwen zijn dat die planners werken voor alle scholen en voor alle leerkrachten. Dat is gewoon niet zo. En het gaat in deze niet om een detail, maar om een belangrijk element in het dagelijkse leven van leerkrachten. Eentje dat te vaak de werkdruk verhoogt in plaats van verlaagt.
Nog een bedenking in verband daarmee: een van dé argumenten voor een uniform digitaal agendasysteem, is dat het werkdruk verlagend zou zijn. Deels en voor sommigen klopt dat, op voorwaarde dat een school jarenlang hetzelfde systeem blijft gebruiken. Maar zelfs dan geldt dit niet voor iedereen: het eindeloze geklik en de daaraan gekoppelde schermtijd maakt sommigen extra moe. Het argument dat je heel makkelijk je agenda van het ene naar het andere schooljaar kan copy-pasten, houdt ook een gevaar in. Wie bereidt er het best zijn lessen voor: iemand die elke week actief een slordige maar doordachte A4 bij elkaar plant of iemand die snel even wat klikt op kopiëren en plakken? Ook op deze vraag is geen eenduidig antwoord. Laat net dat het punt van dit artikel zijn.
Tot slot: dit is geen oproep tot revolte. Beuk morgen niet de deur van de je directeur in met de mededeling dat je geen agenda meer maakt. Bevlogen onderwijsmensen kunnen niet zonder planning. De uitnodiging is wel om in je schoolteam in dialoog te gaan over jullie dat het zinvolst kunnen aanpakken. In het belang van jou, je kinderen, de collega’s en de school.
Zin om meer tijd vrij te maken voor de essentie van je job? Zin om je werkdruk te verlagen en je werkvoldoening te verhogen? Ik toon je hoe dat kan op de studiedag ‘Bevlogen en in balans voor de klas’. Er zijn nog enkele plekken op 16 november en 25 maart. Je vindt alle info hier.
Comments